Neurologische niveaus

Robert Dilts heeft het model ‘neurologische niveaus’ ontwikkeld naar het voorbeeld van het werk van Gregory Bateson. Bateson werkte met de systeemtheorie en onderzocht het fenomeen van ‘natuurlijke hiërarchie’ binnen leerprocessen, communicatie en veranderingsprocessen.

Oftewel: welke processen sturen lagergelegen processen aan en hoe beïnvloeden al die lagen elkaar? Robert Dilts heeft dit hiërarchische principe vormgegeven in de neurologische niveaus van verandering, wat nu een van de bekendste modellen uit het systeemdenken is. Binnen NLP hebben de neurologische niveaus een voorname plaats ingenomen.

De neurologische niveaus behandelen zes niveaus. Volgens Robert Dilts heet het model ‘de neurologische niveaus’ omdat verschillende logische niveaus een uiting van neurologische ordening zijn. Bateson ontdekte dat een verandering op een hoger niveau meteen effecten heeft op de niveaus daaronder. Als een hoger niveau verandert, dan veranderen de lagere niveaus automatisch mee. Een probleem speelt meestal op een ander niveau dan het ingebracht wordt; de oplossing ligt meestal op een hoger niveau. Elk niveau heeft een toenemende grotere invloed dan het niveau daaronder.

Omgeving

Wij mensen zijn altijd ergens, in een bepaalde omgeving. De vragen die bij dit niveau horen, zijn: in welke omgeving, met wie, waar, wanneer speelt X zich af? X staat bijvoorbeeld voor ‘de huidige situatie’ van een klant.

Gedrag

In die omgeving laten we gedrag zien. De omgeving heeft invloed op het gedrag dat we laten zien en horen, en voor anderen dus waarneembaar is. De vragen bij dit niveau: wat doe je dan? Welk gedrag laat je zien en horen? Stel dat ik in die omgeving bij jou zou zijn, wat zou ik dan zien aan jou? Wat zou ik horen van jou?

Vermogens

Ons gedrag komt voort uit onze vermogens, onze talenten en kwaliteiten. Als zingen een vermogen van je is, zal dat zangvermogen je gedrag aansturen. Als kritisch luisteren een vermogen van je is, dan zal dat vermogen je gedrag aansturen. Louter aanleren van gedrag (niveau 2) biedt geen garantie tot leren. De cognitieve strategieën leren je hóé gedrag te selecteren. Zij bepalen of iemand werkelijk de noodzakelijke vermogens ontwikkelt om het aangeleerde  duurzaam en elegant toe te passen. Dilts noemt ‘emoties’ een bijzondere categorie ‘vermogens’. Ons gedrag wordt soms rechtstreeks beïnvloed door onze emoties. Een plotseling opkomende emotie zal meteen ons gedrag veranderen. De vragen bij dit niveau: wat kun je dan? Welke vermogens heb je dan? Welke kwaliteiten zet je dan in?

Overtuigingen en waarden

Onze vermogens worden aangestuurd door onze overtuigingen, dat waar wij in geloven. Als ik geloof dat ik kan dansen, zal ik dit vermogen eerder ontwikkelen dan als ik geloof dat ik dat niet kan. Als ik bij een examen denk “Het gaat mij nooit lukken”, dan genereert deze overtuiging de emotie angst waardoor mijn gedrag (mogelijk) beïnvloed wordt. Dilts noemt op dit niveau ook de waarden die voor onze intrinsieke motivatie zorgen. Onze overtuigingen ontstaan rondom onze waarden, dat wat wij belangrijk vinden in ons leven en wat wij voor waar houden. Vragen bij dit niveau: wat geloof je dan? Wat moet waar zijn voor jou dat je zo denkt, voelt en handelt? Welke overtuigingen heb je dan?

Identiteit

Al onze waarden tezamen raken misschien enigszins onze identiteit, onze ik. Identiteit betreft het zelfgevoel van mensen en speelt zich af in het hart, in de kern van een individu. Het is vaak moeilijk om een identiteit precies te definiëren. Het is abstracter dan overtuigingen. Het betreft het diepste niveau van opname van informatie, verantwoordelijkheid voor het geleerde en de bereidheid om het geleerde om te zetten in handelen. De centrale vraag is: wie ben ik? Deze vraag is moeilijk te beantwoorden en daarom gebruiken we vaak een metafoor op dit niveau.

Zingeving / spiritualiteit

Het hoogste niveau is dat van zingeving / spiritualiteit. Missie, of spiritualiteit, is het hoogste en dus meest abstracte niveau. De spiritualiteit is groter dan mijn identiteit, dus groter dan mijzelf. Het geeft de verbinding aan tussen mijzelf en het universum, het grotere geheel waar ik deel van uit maak. Op dit niveau vorm ik mijn missie. Een abstracte weergave die richting geeft aan mijn identiteit, overtuigingen, waarden en doelen. Daaruit ontstaan de zichtbare niveaus vermogens en gedrag. Vragen: Wat maakt dat jij en ik gekozen hebben voor datgene wat wij nu doen? Welke bijdrage lever je aan een groter geheel?



 

NLPro-Groep Kennisbank