Het is goed om je te realiseren dat de metaprogramma's op een aansluitende lijn bestaan. Met andere woorden: ze komen niet per definitie in extremen voor, maar kunnen in allerlei gradaties actief zijn; hetzij tegelijkertijd het zij na elkaar. De zuivere beschrijving dient een makkelijk onderscheid in de praktijk mogelijk te maken.
In werkelijkheid maakt ieder metaprogramma deel uit van een (op dat moment functionerend) samengesteld geheel van meerdere metaprogramma's. Daardoor kan het zo zijn dat sommige kenmerken versterkt worden, terwijl andere kenmerken door dit samenspel van metaprogramma's juist afgezwakt worden. Het systematisch inzichtelijk maken van deze complexiteit staat centraal in de volgende hoofdstukken.
Motivatie wordt gebaseerd/gegrond op dat wat belangrijk is voor het individu, de criteria.
Metaprogramma's en Criteria hebben een directe samenhang binnen een bepaalde context. Criteria hebben betrekking op de 'inhoud', metaprogramma's op de 'vorm', de manier waarop de criteria en de subjectieve ervaring gerealiseerd worden.
Kenmerken Criteria:
Paarden Fokken:
Karin (lyrisch): Thuis fokken we paarden. Dat is hartstikke mooi. Wanneer een veulen geboren wordt en voor het eerst op zijn benen gaat staan, is dat nog een beetje wankel, maar algauw begint het zich zekerder te bewegen. Dat is een prachtig gezicht.'
Bert: 'Oh ja .. .'
Karin (nonchalant): 'Ja en na een tijdje komt dan de eerste keuring. En als dat goed uitvalt, dan stijgt de waarde van zo'n paard.'
Bert (geïnteresseerd): 'Zo, dat is mooi!'
Karin: 'Dan komt het op het trainen aan. Zo mooi om te zien hoe het paard zich beweegt in galop, in draf. Ik kan er wel uren naar kijken.'
Bert: 'Ja, ja.'
Karin: 'Och ja, en dan komt er nog een volgende keuring . '
Bert: 'En als hij dan goedgekeurd is, stijgt de waarde dan van zo'n paard?'.
Karin (nonchalant): 'Ja, dat kan wel oplopen tot zo'n vijfduizend euro.'
Bert: 'Vijfduizend euro! Dat is geweldig!'
Voor Karin is vooral het zien bewegen van het paard belangrijk. Voor Bert ligt de waarde van het paard vooral in geldelijke waarde.
Onder een criterium verstaan we: dat wat belangrijk is voor de persoon, een maatstaf. Deze zijn uitgedrukt in sleutelwoorden (bijvoorbeeld: eerlijkheid, verantwoordelijkheid, schoonheid, creativiteit) en ook geuit via een non-verbale nadruk. Criteria werken op de verschillende niveaus van onze ervaring. Wij hebben criteria voor omgeving, voor gedrag en ook rationele en emotionele criteria. Onze 'kerncriteria' of 'hooggewaardeerde criteria' vormen onze waarden.
Positieve emoties zijn een uitdrukking van een ervaring die voldoet aan in die context relevante waarden. Negatieve (in de zin van ongewenste) emoties zijn een uitdrukking van een ervaring die niet voldoet aan in die context relevante waarden. Als onze waarden geweld wordt aangedaan, kan dat zelfs tot zeer heftige emoties leiden.
We gebruiken criteria om betekenis te geven aan een ervaring en om deze ervaring te beoordelen. In elke context hebben wij eigen criteria die in onze taal en gedrag tot uitdrukking komen. Niet al onze criteria zijn even belangrijk; wij creëren volgordes van belangrijkheid, hiërarchieën van criteria.
Kenmerken Pro-actief
Kenmerken Re-actief
Kenmerken Naartoe
Kenmerken Weg van
Kenmerken interne referentie
Kenmerken externe referentie
Kenmerken Opties
Kenmerken Procedure
Kenmerken Voldoet wel (matching)
Kenmerken Voldoet niet (mismatching)
Kenmerken Controle binnen zelf
Kenmerken Controle buiten zelf
Kenmerken Globaal
Kenmerken Specifiek
NLPro-training Kennisbank